Adiu, l’amic

Sèrgi Javaloyès

 

Lo divés 26 de mai, Eric que te n’anès, au ras de Garait en Cruesa, on t’èras installat tres ans a. Que ns’aperàvam tot dia e, aqueth dia de mai tròp caut, que m’assabentèn de la toa despartida. La mort que’t cossirè de d’òra quan pensavas víver dinc a Nadau com m’ac avès dit, a las prumerias de la prima. Vertat qu’ei, qu’ac sabès tot e qu’avès hidat la toa amna a Diu tà har rampèu a çò d’inexorable. Adara, que’m demandi on t’estàs, acerà hòra, au país deus mistèris. Quasi dinc au cap, que tribalhès au ton còrpus literari gascon dont e’t volès servir tau ton projècte de diccionari e de gramatica — que l’avès dejà aviada sus wikigram suu site deu Congrès permament de la lenga occitana. N’as pas jamei deishat de tribalhar la lenga despuish qui ns’encontrèm en 1992 a Ortès on tribalhavi lavetz. Que’m contès qu’èras nascut a Pau a las prumerias de las annadas 60 deu vielh sègle dens ua familha umbla, poblants de Gelòs. Arron de la mort dorèca e brutau de la toa mair, qu’estós neurit per Evelina, la toa tanta e peus tons pairans, primolocutors deu bearnés com l’aperavan. La lenga, que l’entenós au brèç e ne l’abandonès pas jamei. Qu’estó lo ton prètzhèit 45 ans ad arron. Gojatet, dejà, que pleavas quasèrns sus quasèrns de mots, expressions idiomaticas amassats ací, enlà, au moment deus encontres dab los dont èra la lenga de casa. Un tresaur qui neurí la toa coneishença de nautat de la lenga occitana dont estós lèu un militant. Lo ton terrenh de jòcs e d’aventuras qu’èra la ciutat de la Taneria a Gelòs. Aqueth lòc d’èrbas sauvatjas, de casaus obrèrs, au ras deu gave brivent, au dret deu castèth de Pau, que seré consacrat per la publicacion de L’Òrra istoèra d’un hilh de Gelòs¹, lo ton prumèr roman, gran prèmi de literatura occitana Joan Bodon en 1997. Qu’ei en 1996 e 1997 qui vadoi lo ton escolan fidèu. Qu’ei tu qui m’ahisquès a escríver. Qu’ei tu tanben qui trobès L’Òra de partir, lo títol deu men prumèr roman qui passès dinc au cap. L’Òrra istoèra d’un hilh de Gelòs, roman corau, urban, que merquè la literatura gascona per la soa originalitat e la soa modernitat qui ahiscaré, lavetz, un sarròt d’escrivans en èrba a s’aviar suu sendèr arrabent de la creacion literària. Un vertadèr pet de perigle capvath lo cèu deus tons mèstes, Julian de Casabona, Miquèu de Camelat, Simin Palay e Gilabèrt Nariòo. D’autes libes que viengón après : Lo Melic de Silvia Chasaus², Arantxa³, ua cronica sus la toa experiéncia capvath Euskadi, Isabèu de la valea ⁴— ua meravilha —, Las Tortoras⁵, un conte-roman, Dazibao⁶, un navèth roman, Entermiei lordèras⁷, un navèth recuelh de novèlas ; traduccions tanben dont L’Igièna de l’assassin⁸ d’Amélie Nothomb e L’Estranh⁹ d’Albèrt Camus. Qu’èras e que demoras uei lo dia un escrivan reconegut per la comunautat deus escrivans d’Occitania sancèra.

Qu’estós, prumèr, professor d’istòria e geografia puish qu’estós certificat d’occitan-lenga d’òc qui ensenhès annadas de seguida. En 1996, que vadós capredactor de la revista Reclams de l’Escòla Gaston Febus. Qu’èras de segur un autor secret, conscienciós, retrèit. Ne t’agradavan pas las lutz de la reconeishença e que calè sovent que’t chepiquèssi tà que hasosses çò qui calè tà har vàler la toa òbra. Vertat qu’ei, qu’èras fragile: la toa enfança dolorosa que’t pesava, e que’t tienè retirat deu monde. E totun, que’u coneishès de non pas créder. Qu’èras un especialista de geopolitica e mei que mei deu Pròche Orient qui pateish per aquestes torns ua navèra guèrra: que sabès l’anglés, l’espanhòu, lo catalan, l’italian, lo sèrbo-croat, lo swahili, etc. Vint ans a, que’t gahès a hargar un excepcionau còrpus lingüistic e literari gascon. De gojat ençà, qu’estós un obrèr infatigable de la lenga d’òc. Qu’avès, qué que'n pensèssen los pisha-prim, ua competéncia lingüistica exemplara. La toa volontat capborruda qu’èra de hargar un diccionari e ua gramatica referenciaus de l’occitan-gascon. Malaja, aquera "saloperia" de càncer que t’a hèit empach en plen. Que ns’ès de manca.