En aquesta Jornada mondiau de la Poesia, Domenja Lekuona que'ns perpausa dus poèmas.

La peira

Sabe pas si sagnan, las peiras. Si cridan, si udlan jos la ròda e la
massa, e lo fiau dau cotèu si las blessa, a plena charn, en las
trauchar.

Sabe, l'argiu que ne'n riula per cas, tan roge que siaja n'es pas que
de sang.

E diriai res de lor tendressa, de peira a peira, de l'aiga a l'aer...
Mas ço qui sabe, que nòstre sang ven de la peira. E nòstra charn
ven pas d'alhors, tòrna de peira que sem peira, que sem pouvera e
fum de vent.

Que nòstre sang es sang de pèira, e nòstra chalor de solelh, e
nòstra bramada lo crit de la peira, e nòstra arma lai paissa a plen
còrs, que siagem l'arma de la pèira – mas dijatz, la peira, ela qu'es
peira – d'onte ven ?

Camins dubèrts, anthologie bilingue de la poésie occitane contemporaine,
présentée par Jean Eygun, Letras d’Òc, 2011
La peira Marcèla Delpastre, p. 83

Sonet XIII

Denqui au bèth cap deu mon jo't vòi hèr coneguda
ma pena, qui as hèit mon còr vénguer un calhau
e mas veas un huec, puish end'esparpilhà'u
mons lèus un vent e 'us uelhs ua hont fòrt aiguda

Amor qui'm vic tan frem se'n hec l'enclug ont eth
ven agusar lo hèr de sa 'smochada vira
lo huec ende'u hèr caut de vòstes uelhs eth tira

Mon còr de totis tres l'ataca a sostenguda
lo huec s'eishòrça d'arde'u, e la hont de molhà'u
e lo vent que non hè mens end'esbricalhà'u,
mes l'un empachant l'aute, an lor pena perduda.

E vòste bèth parlar coma martèth eth met :
donc si deu huec, deu vent e de l'aiga eth s'arruca,
vòste bèth uelh lo cauha e vòste parlà'u truca.

Poesias gascoas, Andrèu du Pré, 1620

Trenta poèmas bracs qu’intercalan occitan e francés. Trenta poèmas on la lenga interròga la lenga, on assistam a ua passeria deus mots enter los dus parlars, sense termièra clara.

La Peirigòrda Adelina Yzac n’ei pas au son prumèr ensai. Desempuish Les larmes de mon père (1995) e D’enfança d’en fàcia (1998), que son mes de trenta libes e quate prèmis literaris.

Los mots que semblan vénguer naturaus, sauvatges e, coma per encantèr, que s’aprivadan, se compausan. D’alhors l’autora qu’ac ditz era medisha :

Danièla Estèbe-Hoursiangou escriu a nautor d’umanitat. Çò que non vòl pas dire qu’aicí se butassan los bons sentiments d’una benvolença que foncciona tròp sovent, a l’ora d’ara, coma una vertadièra injonccion sociala. Al contra: l’autora nos fa cabussar dins un drama existencial – l’inexorable alunhament psicofisic de lo que foguèt e demòra son amor unic – sense nos esparnhar gaire. Las
causas son ditas a nautor de sentiments mesclats, contradictòris, violents, a nautor d’una fòla luciditat, e mai d’una necessària pensada magica, sense cap de concession a las mòdas, a las mentidas de la bona consciéncia, e a l’inumanitat insidiosa d’un scientisme cool que pretend respondre fins amen a prepaus de la nòstra condicion.

Çò qu’aqueste libre manifèsta, per son dire original e pertocant, per sa fòrça extraordinària e butada fins a l’extrème, es qu’ençà e al delà de la vertat de la sciéncia, totjorn segonda, lo primièr e lo darrièr mot apertenon a la nòstra subjectivitat, aquela vertat existenciala tota poderosa que se confond amb la nòstra quita vida e non cèssa pas de trevar la literatura e las arts. Un libre que nos mena luènh al còr de la complexitat umana.

Un libre de meditar.

Eric Fraj